ساخت زیورآلات و تزیین آن ها با سنگ های گران بها و قیمتی یکی از هنرمندانه ترین کارهایی است که توسط دست بشر انجام می شود. چگونگی وصل شدن جواهرات ظریف بر روی فلزات را مخراج کاری می گویند. مخراج کاری یکی از مهم ترین تخصص ها در ساخت طلا و جواهر است و افراد عادی و یا غیر متخصص نمی توانند این کار را انجام دهند.جواهرساز با ترکیبی که از سنگهای قیمتی و فلزات گرانبها درست می کند اوج هنر و خلاقیت خود را نمایان می کند. پروسه ی جواهرسازی از انتخاب جواهر شروع می شود و با مخراج کاری به پایان می رسد.
تاریخچه ی مخراج کاری در ایران:
هنرمندان ایرانی در ساخت جواهرات و مخراج کاری از شهرت بسیار بالایی برخوردار هستند و جواهرات، جام های جواهرنشان و کاسه هایی که در دوران مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به دست آمده است نشان می دهد که مخراج کاری و هنر قرار دادن جواهر بر روی فلز از دیرباز در ایران مرسوم بوده است.بدون شک ابزاری که در قدیم برای مخراج کاری از آنها استفاده می شد بسیار متفاوت از ابزارهای امروزی است. اما کاری که در نهایت عرضه می شد کاری بسیار فوق العاده ای بود. امروزه از ظرفهای جواهرنشان کمتر استقبال می شود اما زیورالات جواهر نشان طرفداران خاص خود را دارد.
مخراج کاری چیست؟
مخراج کاری یکی از مراحل طراحی و ساخت جواهرات زینتی و گرانبها می باشد. برای اینکه جواهرات ساخته شوند باید سنگهای قیمتی و یا زینتی را بر روی فلزات گرانبها وصل کرد.این اتصال توسط چسب انجام نمی شود بلکه جواهرساز باید سنگ قیمتی را در درون فلز قرار دهد. قرار دادن سنگ های قیمتی در پایه ی مخصوص طراحی شده مخراج کاری نام دارد. مخراج کاری که نام دیگر آن مرصع کاری یا گوهر نشانی است. یکی از حساس ترین و نهایی ترین مراحل ساخت جواهرات می باشد.
بعد از این که پایه ی کار طراحی شد و جواهر به زیبایی و با ظرافت خاصی تراش خورد، نوبت به آن می رسد که سنگ را بر روی پایه آماده شده قرار دهند. این کار نیاز به دقت و ظرافت خاصی دارد. سوار کردن سنگ های قیمتی بر روی فلزات، توسط روش های مختلفی انجام می شود. باید اضافه کرد که نحوه ی سوار کردن سنگ های ریز و سنگ های درشت با هم متفاوت است. از دوران قدیم تاکنون کار بر روی فلز با سنگ رواج بوده است اما این کار را با انواع ابزارهای مختلف انجام می دادند. با مرور زمان و با کشف فلزات و سنگ های گرانبها انسان توانست با استفاده از خلاقیت و هنر خود به ساخت جواهرالات و لوازم تزئینی بپردازد.
اغلب سنگهایی که در این لوازمات تزئینی استفاده می شود سنگهای گران قیمتی مانند عقیق، فیروزه، مروارید، اوپال و الماس هستند.
روش سوار کردن سنگ های ریز کدامند؟
- قلم خور
- چنگی
- ریلی
- کاسه‌ای
روش سوار کردن سنگ های درشت کدامند؟
- صورت دیواری
- چنگی
- نبشی
انواع پایه ها در مخراج کاری چگونه اند؟
زیبایی مخراج کاری بستگی به نحوه ی سوار کردن جواهر بر روی پایه دارد. پایه های مخراج کاری یکسان نیستند. از این رو برای سوار کردن جواهر بر روی پایه از روش های مختلفی استفاده می شود.معمول ترین و رایج ترین سنگ هایی که در ساخت جواهرات از آنها استفاده می شود شامل سنگ زمرد، عقیق، فیروزه، یاقوت، برلیان و الماس می باشد. برای جواهرآلاتی که در آن ها از سنگ های مصنوعی استفاده می شود نیز روش مخراج کاری کاربرد دارد. پایه های متنوعی در مخراج کاری وجود دارد که بر اساس نوع پایه روش های سوار کردن جواهر بر روی فلز متفاوت است. ابزار آلاتی که مخراج کار ها از آن در ساخت جواهرات استفاده می کنند، شامل سیم پیچ، دم گرد ، دم پهن و انبر کریمپر می باشد.
رایج ترین پایه های مخراجکاری عبارتند از:
پایه ی چنگه ای:
به طور کلی وظیفه ی پایه این است که بتواند نگین را نگه دارد. همه ی طرح های پایه باید نگهدارنده ی خوبی برای نگین جواهر الات باشند. پایه ی چنگه ای برای جواهر آلاتی که دارای یک نگین هستند مناسب تر است.در این پایه تمرکز بر روی جواهر می باشد. میزان فلز نگهدارنده در روی پایه در ایمنی جواهر بسیار تاثیرگذار است. مخراج کاری بر روی این پایه نسبت به پایه های دیگر بسیار ساده تر و راحت تر است.
پایه ی کانالی:
این پایه برای جواهرآلاتی که دارای تراش گرد هستند مناسب تر است. زیرا لبه های کار دچار ساییدگی و آسیب نمی شود. در .جواهرات گرانبهایی که الماس و یا زمرد در ان ها کار رفته است محافظت از نگین بسیار ضروری و مهم است
پایه ی دیواره ای یا حفره‌ای:
این پایه نگهدارنده ی فلزات گرانبها می باشد و به طوری طراحی شده اند که کل جواهر را پوشش می دهند. از این پایه در ساخت جواهر آلات فانتزی استفاده می کنند. گاهی ممکن است نگین جواهر به صورت نیم دایره باشد که این می تواند به زیبایی جواهرآلات بیفزاید.
پایه سنگفرشی:
سوار کردن سنگ های ریز و ظریف بر روی جواهرآلات کار بسیار دشواری است. نصب کردن نگین های ریز در مخراج کاری بر پایه ی سنگفرشی یکی از تخصصی ترین کارهایی است که فقط مخراج گران باتجربه می توانند این کار را انجام دهند. این پایه به گونه‌ای است که گوهرهای هم اندازه به صورت موزاییکی و منظم بر روی پایه قرار می گیرد. کیفیت کار جواهرآلات به نوع مخراج کاری و شیوه ی سوار کردن سنگ ها بر روی پایه بستگی دارد. سوار کردن جواهرآلات بر پایه ی سنگ فرشی می تواند قیمت جواهرآلات را بالا ببرد. روند کار با پایه ی سنگفرشی یکی از دشوارترین پایه ها نسبت به بقیه است.
پایه ی خوشه‌ای:
برای مخراج کاری بر روی پایه خوشه‌ای باید جواهرات ریز به صورت گل بر روی پایه سوار شوند. معمولاً شکل پایه طوری طراحی می شود که سنگ ها باید در چند سطح با اختلاف ارتفاع قرار بگیرند. طراحی پایه می تواند جوری باشد که تعدادی جواهر ریز به صورت باز یا فشرده بر روی فلز نصب شوند.
پایه ی بالرین:
این پایه به شکل مخروط و شبیه به دامن بالرین ها می باشد. انتخاب نوع مخراج کاری به طرح و سفارش بستگی دارد. محل نصب نگین و سنگ باید دارای عمق باشد تا به خوبی از جواهر محافظت شود.
مراحل انجام مخراج کاری چیست؟
سوار کردن نگین بر روی جواهرآلات با چسب کار عاقلانه‌ای نیست و نتیجه ی رضایت بخشی هم به جواهرساز نمی دهد. استفاده از ابزار آلاتی برای ثابت نگه داشتن جواهر بر روی پایه کار بسیار مرسوم و رایجی است. گاهی خود ابزارآلات هم می توانند به جواهر آسیب برسانند اما مخراج گران با تجربه و متخصص در استفاده از ابزار آلات برای ساخت جواهر بسیار حرفه ای و باتجربه هستند. در طی ساخت انگشتر، دستبند، گوشواره و گردنبند از ابزار های مخصوصی برای ثابت نگه داشتن سنگ بر روی فلز استفاده می کنند.
اگر در طی عملیات مخراج کاری سنگ بر روی پایه ثابت نشود در این صورت مخراج کار مجبور است از سنگ سیب استفاده کند. سنگ سیب می تواند اثر زیبایی جواهرآلات را کم کند و همچنین باعث افت قیمت زیاد جواهر شود.به دلیل آنکه استفاده از چسب و مواد شیمیایی دیگر برای ثابت نگه داشتن سنگ بر روی پایه غیر ممکن است در این صورت این کار به ظرافت، دقت و حساسیت بیشتری لازم دارد. باید اضافه کرد فشار بیش از حد ابزار مخراج کاری بر روی فلز و یا پایه باعث می شود که پایه و یا جواهر دچار خش و آسیب شود. این اتفاق می تواند باعث افت قیمت جواهر شود و ارزش نهایی کار را کم کند.عملیات مخراج کاری زمانی بسیار حساس می شود که به جای به کارگیری سنگ های قیمتی برای انگشتر بخواهیم آن را برای گوشواره و گردنبند به کار ببریم.
برای اینکه بتوانیم مخراج کاری را بیشتر برای شما شرح دهیم آن را با مثالی توضیح می دهیم.
انگشتری را تصور کنید. با نهایت دقت و ظرافت طراحی شده است و نقوش مختلفی بر روی آن وجود دارد. قسمت زیرین انگشتر که دارای سنگ قیمتی می باشد، یکی از ظریف ترین بخش ساخت انگشتر است. بی شک می توان گفت که تمام زیبایی یک انگشتر در همین قسمت خلاصه می شود. پایه در جواهر آلات مختلف می تواند دارای سبک و مدل های متنوعی باشد. برخی تاج های کوتاه یا بلند دارند. برخی تک پایه و برخی چند پایه هستند. ساختن زیورآلات کار بسیار تخصصی ای محسوب می شود و حالا اگر بخواهیم سنگ قیمتی را بر روی آن سوار کنیم به ظرافت و دقت بسیار زیادی نیاز دارد. مخراج کار باید با حوصله و دقت زیاد نگین را بر روی پای سوار کند و مطمئن شود که محکم و ثابت شده است.
برای خرید طلا آنلاین به سایت کافه طلا مراجعه کنید.