آبکاری یا پوشش کاری به فرایندی می گویند که توسط ایجاد جریان الکتریکی انجام می شود. از این رو می توان به آن آبکاری الکتریکی یا الکترولیتی نیز گفت. روش های آبکاری طلا روش اسیدی، آلیاژی، سیانیدی و سولفیتی هستند. هرکدام از این روش ها مراحل و ویژگی های خاص خود را دارند. ممکن است که در بازار طلا فروش ها کلمه ی آبکاری را زیاد شنیده باشید.
زمانی که طلا را می خرید و ممکن است از رنگ آن خوشتان نیاید زرگر به شما پیشنهاد می دهد که توسط آبکاری، رنگ طلا را عوض کنید.این کار اصلا وقت گیر و هزینه بر نیست. آبکاری یا پوشش کاری به فرایندی می گویند که توسط ایجاد جریان الکتریکی انجام می شود. از این رو می توان به آن آبکاری الکتریکی یا الکترولیتی نیز گفت.در آبکاری الکتریکی در محلول آماده شده یون های مثبت و کاتیون آن فلزی که قرار است روکش بشود را می ریزد و آن را بر روی جسم مورد نظر اضافه می کنند.
این کار علاوه بر اینکه از جسم در برابر ساییدگی، خوردگی، زنگ زدن و اکسید شدن جلوگیری می کند، براقیت، درخشندگی و شفافیت خاصی را به زیور آلات و وسایل تزیینی می دهد.معمولا برای روکش کردن فلزات کم ارزش مانند مس، نیکل و برنج از فلزات با ارزش و براق تری مانند طلا، نقره و رودیوم استفاده می شود.
تاریخچه ی آبکاری طلا
جالب است بدانید آبکاری طلا به تازگی در صنعت زرگری باب نشده است، بلکه دو هزار سال پیش این کار در بین جوامع وجود داشته است. زیرا طلا یکی از بادوام ترین و چشمگیرترین فلزات در کل دنیا محسوب می شود و از طرفداران زیادی نیز برخوردار است.در گذشته نیز طلا از چنین ارزشی برخوردار بود برای همین جواهرفروشان و زرگران ایرانی برای افزایش مقاومت و جلوه دار کردن طلا بار دیگر طلا را آب کاری می کردند.
آبکاری طلا و انواع آن
آبکاری طلا استفاده از آب طلا یا روکش طلا برای فلزات مختلف می باشد. این کار بر اساس نوع کاربردی که از فلزات می شود به روش های مختلفی انجام می گیرد. طلای خام به دلیل آنکه از ویژگی های بسیار خاصی برخوردار است و اهمیت بسیار زیادی دارد، علاوه بر استفاده زینتی در صنایع نیز از آن استفاده می شود.می توان گفت که وجود طلا در صنایع مختلف مهم و ضروری می باشد. آبکاری طلا هم به همین صورت می باشد. یعنی در برخی از صنایع باید قطعات را با طلا آبکاری کرد. برای این کار از روش های مختلف استفاده می شود.
چهار روش برای آبکاری طلا عبارتند از:
آبکاری طلا سیانیدی (آبکاری طلای تزیینی): این روش آبکاری در کارگاه های طلاسازی استفاده می شود. آبکاری طلای تزیینی یکی از رایج ترین شیوه های آبکاری است.از این روش به جز در صنعت جواهرات برای آبکاری قاب عکس، شیرآلات، لوستر ها و دیگر وسایل تزیینی استفاده می کنند. تفاوت آبکاری طلای تزیینی با آبکاری زیورآلات در میزان ضخامت آنهاست. ضخامت وسایل تزیینی باید بین 5/0 تا 3 میکرون باشد اما ضخامت زیورآلات حدود 75/0 تا 2.5 می باشد.
این روش آبکاری بسیار پرطرفدار است، زیرا دارای رنگ های متنوع می باشد. رنگ هایی که در این آبکاری از آنها استفاده می شود شامل زرد، سبز، سفید، رزگلد، شامپاین، صورتی و قرمز می باشد.در آبکاری طلای تزیینی گاهی فلزاتی که مانند شیرالات ها جنس شان از طلا نیست را روکش نیکل می کنند تا براقیت و شفافیت و چشمگیری خاصی را داشته باشد.
آبکاری طلا آلیاژی: این روش آبکاری یکی دیگر از روش های رایج در آبکاری طلا است. این نوع آبکاری دارای پوشش ثبات رنگ است و می تواند فلزات را در برابر خوردگی و سایش بسیار مقاوم کند.همچنین از دوام بالایی نیز برخوردار است. در این روش آبکاری آلودگی جوی نیز باعث افزایش مقاومت فلزات می شود.
زیرا یک لایه بسیار سطحی از طلا اکسید می شود و همین اکسید شدن می تواند مقاومت فلزات را افزایش دهد. از این روش بیشتر در صنعت دندانپزشکی، پزشکی، هواپیمایی و مصارف صنعتی استفاده می شود و به نوعی متخصصان آن را لحیم کاری و یا جوشکاری نیز می نامند.
آبکاری طلا اسیدی: همانطور که از اسم این آبکاری معلوم است ساختارآن اسیدی می باشد. این روش ثبات رنگ قابل توجهی را به فلزات می دهد. سختی و ثبات رنگ آن با نوع و میزان ترکیبات داخل وان آبکاری رابطه ی مستقیم دارد.این روش آبکاری همانند آبکاری طلا تزیینی دارای رنگ های مختلفی است که رنگ های بنفش، زرد، پرتقالی و سبز آن طرفداران بیشتری دارند.
آبکاری طلا سولفیتی: چیزی که این آبکاری را از دیگر روش های آبکاری متمایز می کند ضخامت زیاد آن است. در این روش در هر دقیقه ضخامت 8 میکرونی به فلز اضافه می شود و به دلیل براقیت و ظریف کاری ای که این آبکاری دارد باعث می شود که فلز دارای پوشش فوق العاده زیبا و چشم گیری شود.
مراحل آبکاری طلا چگونه است؟
آماده سازی طلا: براق کردن و تمیز کردن زیر کار در آبکاری طلا امری بسیار مهم است. این کار معمولاً توسط دینام انجام می شود. روی دینام فرچه های نمدی، پارچه ای و یا مویی قرار دارد که توسط روغن پنزا خطوط عمیق روی فلز را از بین می برند.برای براقیت و درخشندگی روی کار هم از روغن پولیش و فرچه ی مویی استفاده می کنند. این روغن پولیش مخصوص طلا می باشد.
شست و شو: زیر کار فلزات را با پودر شوینده و آب داغ به خوبی می شوند تا تمام چربی های روی آن از بین برود. بعد از ان فلز را در یک محلولی که از ۳۰ گرم سیانور، پتاسیم یا سدیم و آب مقطر درست شده است می اندازند و سپس در آخر کار آن را با آب شهری آبکشی می کنند.
لیز گیری: فلزی را که قرار است روکش طلا بخورد را در یک محلول آب مقطر و یک استکان اسید سولفوریک غلیظ قرار می دهند. سپس آن را با آب شهری می شویند و با خاک اره تمام رطوبت فلز را می گیرند.خاک اره علاوه بر اینکه تمام رطوبت فلز را می گیرد می تواند رنگ طلا را حفظ کند و از کدر شدن و مات شدن آن جلوگیری کند.
وان آبکاری: فلزی که قرار است بر روی آن روکش طلا بخورد را درون یک محفظه شیشه‌ای از نوع پرکس و یا وان فلزی قرار می دهند و مواد الکترولیت روی آن می ریزند.این محفظه و محلول الکترولیت حمام آبکاری نیز گفته می شود. معمولاً طلاجات را ۳۰ ثانیه در حمام آبکاری قرار می دهند. زیرا بیشتر ماندن آن باعث کدر شدن طلا می شود.
چگونه متوجه شوید که طلایی آبکاری شده است؟
اگر در هنگام خرید زیورآلات به آن توجه کنید متوجه می شوید که حروفی روی آن نوشته شده است. حروف مخفف جنس فلز زیورآلات می باشد که به صورت جی پی نوشته می شود.زمانی که این عبارت را بر روی زیورآلات مشاهده کردید بدانید که فقط سطح آن طلا می باشد. حروف جی پی بر روی زیور آلات به این معناست که آنها بدل هستند و فقط دارای روکش طلا می باشند.
فقط حرفه ای ها می توانند این را تشخیص دهند.یکی از راه های دیگری که بتوانید طلای بدل را از طلای اصل تشخیص دهید این است که از سنگ محک استفاده کنید، اما این کار هم توسط حرفه ای ها قابل اجرا می باشد.
حالا که درباره ی حروف حک شده بر روی زیورآلات اطلاعاتی به دست آورده اید، بهتر است قبل از خرید جواهرآلات به حروف روی آن بسیار توجه کنید. باید این نکته را اضافه کرد که زیاد به حروف حک شده بر روی زیورآلات توجه نکنید.
زیرا افراد سودجو ای هستند که برخی از زیورآلات را با آهن می سازند و آن را با طلا آبکاری می کنند و به اسم طلا در بازار عرضه می کنند.برای اینکه در هنگام خرید طلا دچار ضرر های ینشوید بهتر است از طلا فروشی های معتبر و زیر نظر اتحادیه خرید کنید.
چه فلزاتی را می توان آبکاری طلا کرد؟
تقریباً همه ی فلزات را می توان روکش طلا کرد، اما بهترین فلز برای این کار نقره، برنج، مس و نیکل می باشد. توجه داشته باشید که روکش طلا بعد از مدتی از بین می رود و شما باید دوباره جواهرات خود را آب کاری کنید.البته اگر روکش شما از ضخامت بالایی برخوردار باشد، دوام بیشتری نیز دارد. اما نگهداری از طلاهای آبکاری شده قواعد خاص خود را دارد.برای اینکه روکش طلای شما از بین نرود و از دوام بالاتری برخوردار باشد باید نکات زیر را جدی بگیرید.
- زیورآلاتی که آبکاری شدند را نباید در معرض مواد شیمیایی قرار دهید. مثلا اگر انگشتر نقره خود را آبکاری کرده اید باید در هنگام شستن دستها و یا ظروف آن را در بیاورید.
- افرادی که عرق بدن آنها زیاد و تند است، باید سعی کنند جواهراتی که دارای روکش طلا هستند را کمتر با بدن خود تماس دهند.
- از زدن عطر و ادکلن بر روی طلاهایی که روکش شدند خودداری کنید.
برای خرید طلا آنلاین به سایت کافه طلا مراجعه کنید.